काठमाडौं –
नेपाल–भारत सीमावर्ती बजारमा भारतीय मुद्राको बट्टा (विनिमय दरमा अतिरिक्त शुल्क) मा उल्लेख्य कमी आएको छ। जानकारहरूका अनुसार, केही दिनभित्रै नेपाली मुद्रा (नेरु) र भारतीय मुद्रा (भारु) बराबर हुने सम्भावना देखिएको छ। भारतीय बजारमा सुनको मूल्य नेपालको तुलनामा प्रतितोला ६ हजार नेपाली रुपैयाँ सस्तो भएकाले भारतबाट नेपालमा सुन तस्करी बढेको छ, जसले भारतीय मुद्राको माग घटाएको बताइन्छ।
सीमावर्ती बजारमा सुनको कारोबार र भारतीय मुद्राको बट्टाबीच प्रत्यक्ष सम्बन्ध रहेको विज्ञहरू बताउँछन्। हाल भारतीय बजारमा सुनको मूल्य नेपालको भन्दा सस्तो छ, जसले भारतबाट नेपालमा सुन तस्करीलाई प्रोत्साहन गरेको छ। सामान्यतया नेपालबाट भारततर्फ सुन तस्करी हुने गरे पनि हाल उल्टो प्रवृत्ति देखिएको छ। सुन तस्करी दुई देशबीच लामो समयदेखि चल्दै आएको छ। केही हप्ताअघिसम्म भारतीय मुद्राको बट्टा ४ रुपैयाँ थियो, तर हाल यो २–३ रुपैयाँमा झरेको छ। प्रयागराजको कुम्भ मेलाको समयमा बट्टा ८ रुपैयाँसम्म पुगेको थियो।
हुण्डी कारोबारीहरूले भारतीय मुद्राको बट्टा अझै घट्ने अनुमान गरेका छन्, यद्यपि मंगलबारको तुलनामा शुक्रबार बट्टा केही बढेको छ। सीमावर्ती नाकामा साना पसले र सटही व्यवसायीहरूले ३ रुपैयाँसम्म बट्टा लिने गरेका छन्, तर केहीले चर्को बट्टा लिने गरेको गुनासो छ। नेपालमा नेपाली रुपैयाँ जम्मा गरी भारतमा भारतीय रुपैयाँ उपलब्ध गराउने हुण्डी व्यवसायीहरूले पनि बट्टा घटेको पुष्टि गरेका छन्।
भारतमा नेपाली कार्ड स्वाइप गर्न सकिने सुविधाले पर्यटक र व्यवसायीहरूले कम नगद बोक्न थालेका छन्, जसले भारतीय मुद्राको माग घटाएको छ। नेपालतर्फ सीमा क्षेत्रमा भारतीय रुपैयाँ सटहीको औपचारिक व्यवस्था नहुँदा अवैध सटहीले बट्टा बढाउने गरेको छ। सरकारी स्तरमा १०० भारुको १६० नेरु कायम छ, तर अवैध बजारमा १०० भारुको १६२–१६४ नेरुमा कारोबार हुन्छ। भारतीय बजारमा नेपाली रुपैयाँमा हुने कारोबार र नेपाली बजारमा भारतीय मुद्राको अवैध प्रयोग दुवै गैरकानुनी छन्।
धनुषाका प्रहरी प्रमुख एसपी भुवनेश्वर तिवारीले भारतबाट ल्याइने नेपाली रुपैयाँको स्रोत वैध नभएकाले कारबाही हुने बताए। युवा व्यवसायी राजिव कुमार साह ‘चन्दन’ ले दुवै देशका नागरिकले व्यवहारिक रूपमा दुईतर्फी बजारमा कारोबार गर्ने गरेको बताए। सुन तस्करीले भारतीय मुद्राको बट्टामा प्रभाव पारेको सुन व्यवसायीहरू स्वीकार्छन्। एक व्यवसायीले चीनबाट भारततर्फ हुने सुन तस्करी रोकिएको र हाल भारतबाट नेपालमा सुन आउन थालेको बताए।
कपडा र किराना व्यवसायीहरूले विवाहको सिजनमा बट्टा बढ्नुपर्ने भए पनि हाल घट्नुको कारण सुन तस्करीलगायत अन्य कारक भएको अनुमान गरेका छन्। सुन तस्करी र अवैध मुद्रा सटहीले अर्थतन्त्रमा नकारात्मक असर पार्ने चिन्ता व्यक्त गरिएको छ।
