काठमान्डौँ–
भारत र पाकिस्तानबीच पछिल्ला दिनहरूमा चर्किएको सैन्य तनाव अमेरिकी मध्यस्थतामा भएको वार्तापछि शनिबार पूर्ण र तत्काल युद्धविराममा सहमति भएसँगै केही मत्थर भएको छ। दुवै देशका सैन्य सञ्चालन महानिर्देशक (डीजीएमओ) बीच भएको टेलिफोन संवादले यो सहमति जुटाएको हो, जसअनुसार शनिबार साँझ ५ बजेदेखि स्थल, हवाई, र समुद्री मार्गमा सबै सैन्य कारबाही र गोलीबारी रोक्ने निर्णय भएको छ।
अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले आफ्नो ट्रुथ सोसियल प्लेटफर्ममा यो युद्धविरामको घोषणा गर्दै भने, “लामो रातको वार्तापछि भारत र पाकिस्तानले पूर्ण र तत्काल युद्धविराममा सहमति जनाएका छन्। विवेक र बुद्धिमत्ताको प्रयोग गरेकोमा दुवै मुलुकलाई बधाई।” अमेरिकी विदेशमन्त्री मार्को रुबियोले पनि भारतीय र पाकिस्तानी नेताहरूसँगको संवादपछि यो सहमति भएको पुष्टि गरेका छन्।
तनावको पृष्ठभूमि
यो तनावको सुरुवात अप्रिल २२ मा भारत प्रशासित जम्मू-कश्मीरको पहलगाममा भएको आतंकवादी हमलाबाट भएको थियो, जसमा पाकिस्तान समर्थित आतंकवादी समूहले एक नेपालीसहित २६ पर्यटकको हत्या गरेको भारतको आरोप छ। यसको जवाफमा भारतले ‘अपरेसन सिन्दूर’ नामक सैन्य कारबाही सुरु गरेको थियो, जसअन्तर्गत बुधबार बिहान पाकिस्तान र पाकिस्तान प्रशासित कश्मीरका नौ आतंकवादी ठिकानाहरूमा ड्रोन र मिसाइल हमला गरेको थियो।
पाकिस्तानले भारतको यो कारबाहीलाई “युद्धको कार्य” भन्दै जवाफी हमला गरेको थियो। पाकिस्तानी सेनाले भारतीय हवाई हमला र ड्रोनहरू खसालेको दाबी गरेको थियो भने भारतले पनि पाकिस्तानको मिसाइल र ड्रोन हमलालाई निस्तेज पारेको बताएको थियो। सीमा क्षेत्रमा दुवै देशका सेनाबीच भारी बमबारी र मिसाइल आक्रमणले सन् १९९९ को कारगिल युद्धपछिको सबैभन्दा गम्भीर द्वन्द्वको स्थिति सिर्जना गरेको थियो।
युद्धविराम र आगामी वार्ता
भारतीय विदेश सचिव विक्रम मिस्रीले शनिबार साँझ पत्रकार सम्मेलनमा भने, “पाकिस्तानको डीजीएमओले दिउँसो ३:३५ बजे भारतीय डीजीएमओलाई फोन गरेका थिए। दुवै पक्षले साँझ ५ बजेदेखि सबै सैन्य कारबाही रोक्न सहमति जनाएका छन्।” उनले थपे, “दुवै देशका डीजीएमओबीच मे १२ मा पुनः वार्ता हुनेछ।”
पाकिस्तानका उपप्रधानमन्त्री तथा विदेशमन्त्री इशाक डारले पनि ट्विटमार्फत युद्धविरामको पुष्टि गर्दै तत्काल प्रभावबाट लागू हुने बताए। युद्धविरामको घोषणालाई अन्तर्राष्ट्रिय समुदायले स्वागत गरेको छ, तर दीर्घकालीन शान्तिका लागि कश्मीरलगायत विवादित मुद्दाहरूमा गहिरो संवाद आवश्यक रहेको विश्लेषकहरूले बताएका छन्।
चुनौती र अपेक्षा
भारत र पाकिस्तानबीचको यो युद्धविरामले तत्कालका लागि तनाव कम गरे पनि कश्मीर मुद्दा र सीमापार आतंकवादजस्ता जटिल समस्याहरूको समाधान बाँकी नै छ। भारतीय गृहमन्त्री अमित शाहले सीमावर्ती राज्यहरूलाई सम्भावित जवाफी हमलाको तयारी गर्न निर्देशन दिएका छन्, जसले दीर्घकालीन शान्तिप्रति सतर्कता आवश्यक रहेको देखाउँछ।
अमेरिकी विदेशमन्त्री रुबियोले भारत र पाकिस्तानका प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदी र शहबाज शरीफको “बुद्धिमत्ता र शान्तिको मार्ग” को प्रशंसा गरेका छन्। यद्यपि, ट्रम्प प्रशासनले यो द्वन्द्वमा मध्यस्थताको भूमिका सीमित राख्ने र द्विपक्षीय वार्तालाई प्राथमिकता दिने नीति लिएको छ।
अन्तर्राष्ट्रिय प्रतिक्रिया
संयुक्त राष्ट्रसङ्घसहित विभिन्न देशहरूले युद्धविरामको स्वागत गर्दै दुवै पक्षलाई संयम र संवादमा जोड दिन आह्वान गरेका छन्। भारतले आफ्नो कारबाहीलाई आतंकवादविरुद्धको कदमको रूपमा प्रस्तुत गरेको छ भने पाकिस्तानले भारतको हमलालाई अनुचित आक्रामकता भन्दै आएको छ।
जम्मू-कश्मीरका पूर्व डीजीपी एसपी वैदले यो युद्धविरामलाई सकारात्मक कदम ठान्दै भारतले पाकिस्तानलाई आतंकवाद रोक्न शर्त राखेको हुन सक्ने बताए। मे १२ को वार्ताले दुवै देशबीच विश्वास निर्माण र दीर्घकालीन शान्तिको सम्भावनालाई निर्धारण गर्न महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्ने अपेक्षा गरिएको छ।
