काठमाडौं –
रीढको हड्डीले शरीरको मुद्रा कायम राख्ने, हिँडडुल गर्ने क्षमता बढाउने र शरीरको भार सहन गर्ने महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छ। तर, हामीले सुत्ने तरिकाले रीढको स्वास्थ्यमा ठूलो प्रभाव पार्छ, जुन प्रायः बेवास्ता गरिन्छ। गलत सुत्ने मुद्राले रीढमा दबाब पर्न सक्छ, जसले बिहानको जकडन, ढाड दुख्ने वा दीर्घकालीन मस्कुलोस्केलेटल समस्याहरू निम्त्याउन सक्छ। सुत्दा शरीरले आफ्नो मर्मत र स्वास्थ्यलाभको प्रक्रिया पूरा गर्छ, तर रीढ सही अवस्थामा नभएमा यो प्रक्रिया प्रभावित हुन सक्छ। गलत सुत्ने मुद्राले घाँटी (सर्वाइकल) र कम्मर (लम्बर) का मांसपेशी र लिगामेन्टमा तनाव पैदा गर्छ।
सुत्ने मुद्राको रीढमा प्रभाव
– पेटको बल सुत्ने: यो रीढको स्वास्थ्यका लागि सबैभन्दा हानिकारक मुद्रा मानिन्छ। यसले घाँटीलाई अस्वाभाविक रूपमा मोड्छ, जसले सर्वाइकल रीढमा असन्तुलन, नसाहरूमा समस्या र मांसपेशीमा तनाव पैदा गर्न सक्छ। साथै, यसले कम्मरको प्राकृतिक घुमाउरोमा पनि दबाब पार्छ।
– पिठ्युँको बल सुत्ने: यो रीढको सही अवस्था कायम राख्न सबैभन्दा उपयुक्त मुद्रा हो, विशेषगरी घुँडामुनि तकिया राख्दा। तर, खर्राटे वा स्लीप एप्नियाबाट पीडित व्यक्तिहरूलाई यो मुद्रा उपयुक्त नहुन सक्छ।
– कोल्टे फर्केर सुत्ने: घुँडा थोरै खुम्च्याएर र तिनको बीचमा तकिया राखेर सुत्दा रीढका लागि आरामदायक हुन्छ। यो मुद्राले कम्मर, पेल्भिस र रीढलाई सन्तुलित राख्छ। तर, अत्यधिक भ्रूणजस्तो (सिकुडिएको) मुद्राले रीढमा दबाब र सास फेर्न गाह्रो बनाउन सक्छ।
रीढका समस्याका लक्षण
धेरैजसो बिरामीले बिहान उठ्दा जकडन, घाँटी वा कम्मरमा दुखाइ, वा ओछ्यानबाट उठ्न कठिनाइको गुनासो गर्छन्। यी लक्षण सुरुमा सामान्य लागे पनि बिस्तारै डिस्क हर्नियेसन, स्पन्डिलोसिस वा फेसेट जोर्नीको सूजनजस्ता रीढका रोगहरूको कारण बन्न सक्छन्।
क्लिनिकल उपचार र सुझाव
– प्रारम्भिक जाँच: रीढसँग सम्बन्धित समस्याको निदानका लागि शारीरिक र चिकित्सकीय इतिहास लिइन्छ। यदि संरचनात्मक समस्या देखिएमा एमआरआई वा एक्स-रे जस्ता इमेजिङ टेस्टको सिफारिस गरिन्छ।
– मुद्रा प्रशिक्षण: बिरामीलाई रीढको बनावटअनुसार सही सुत्ने मुद्रा सिकाइन्छ। कहिलेकाहीँ मेमोरी फोम गद्दा र अर्थोपेडिक तकियाको प्रयोग सुझाइन्छ।
– फिजियोथेरापी: लचकता बढाउन, मांसपेशीको तनाव कम गर्न र मुद्रा सुधार्न विशेष व्यायामहरू दिइन्छ।
– म्यानुअल थेरापी: योग्य फिजियोथेरापिस्ट वा काइरोप्र्याक्टरको निगरानीमा रीढको मोबिलाइजेसन प्रविधि लाभकारी हुन सक्छ।
– औषधि: सूजन वा मांसपेशीको दुखाइ कम गर्न मसल रिल्याक्सेन्ट वा हल्का पेनकिलरको प्रयोग गर्न सकिन्छ।
– उन्नत उपचार: यदि समस्या नसा वा डिस्कसँग सम्बन्धित छ भने मिनिमली इनभेसिभ सर्जरी वा टार्गेटेड इन्जेक्सन आवश्यक पर्न सक्छ।
रीढको स्वास्थ्य कायम राख्ने सबैभन्दा सरल तर प्रभावकारी उपाय हो सही सुत्ने मुद्रा अपनाउने। उचित मार्गदर्शन, जीवनशैलीमा परिवर्तन र समयमै उपचारले सुताइको गुणस्तर मात्र होइन, रीढको स्वास्थ्य र समग्र स्वास्थ्यमा पनि सुधार ल्याउन सकिन्छ।
