वीरगन्ज-
नेपालको मधेस प्रदेश सामाजिक, सांस्कृतिक तथा शैक्षिक विविधताले भरिपूर्ण क्षेत्र हो। यहाँका जनताले आधुनिक शिक्षा, स्वास्थ्य, पूर्वाधार र सुशासनका क्षेत्रमा निरन्तर प्रगति गरिरहेकाछन्। यसै सन्दर्भमा मधेस प्रदेशको वीरगन्ज –पर्सास्थित मधेस विश्वविद्यालयले शैक्षिक विकाससँगै सामाजिक दायित्वसमेत पूरा गर्ने उद्देश्यले एउटा महत्वपूर्ण पहल थालेको छ। विद्यार्थीहरूलाई ट्राफिक स्वयंसेवकका रूपमा परिचालन गर्ने अभियान। विश्वविद्यालयको डिन कार्यालयले सुरु गरेको यो कार्यक्रम सामाजिक उत्तरदायित्व, विद्यार्थी नेतृत्व विकास तथा यातायात व्यवस्थापनमा जनचेतना अभिवृद्धितर्फ एक महत्वपूर्ण कदमका रूपमा हेरिएको छ।
वीरगन्ज शहर मधेस प्रदेशको आर्थिक राजधानीका रूपमा परिचित छ। औद्योगिक तथा व्यापारिक हिसाबले व्यस्त रहेको यो शहरमा दैनिक हजारौँ सवारीसाधनको आवागमन हुन्छ। तीव्र जनसंख्या वृद्धि, सीमित सडक संरचना, असावधानीपूर्वक सवारी चलाउने प्रवृत्ति तथा जनचेतनाको कमीका कारण यहाँको यातायात व्यवस्थापन चुनौतीपूर्ण बन्दै गएको छ।
यस चुनौतीलाई मध्यनजर गर्दै मधेस विश्वविद्यालयले शिक्षण संस्थाहरूले समाजसँग जोडिनुपर्छ भन्ने धारणा अनुरूप विद्यार्थीहरूको सक्रिय सहभागितासहित यो कार्यक्रम अघि सारेको हो। विश्वविद्यालयका विभिन्न संकायका विद्यार्थीहरूलाई शैक्षिक ज्ञानसँगै व्यवहारिक सामाजिक सीप प्रदान गर्ने उद्देश्य पनि यस पहलको मूल केन्द्रमा छ।
कार्यक्रमका मुख्य उद्देश्यहरू
१. यातायात जनचेतना अभिवृद्धि
विद्यार्थीहरू सडक धनी दायाँ, जेब्राक्रस प्रयोग, हेलमेट र सिटबेल्टको प्रयोग, ओभरलोडिङ तथा ओभरस्पिडिङका जोखिमबारे सर्वसाधारणलाई सचेत गराउने कार्यमा संलग्न हुनेछन्।
२. यातायात व्यवस्थापनमा सहयोग
ट्राफिक प्रहरीको नेतृत्वमा विद्यार्थी स्वयंसेवकहरूले व्यस्त चौराहाहरूमा सवारी व्यवस्थापन, पैदल यात्रुलाई सुरक्षित मार्गनिर्देशन तथा भीड नियन्त्रणमा सहयोग पुर्याउनेछन्।
३. विद्यार्थीमा नेतृत्व र सामाजिक उत्तरदायित्व विकास
समाजमा क्रियाशील, जिम्मेवार र शिष्ट नागरिका रूपमा विद्यार्थीहरूलाई अगाडि ल्याउन यो कार्यक्रम प्रभावकारी छ। उनीहरू व्यवहारिक जीवनका अनुभवसहित सेवा, अनुशासन र समन्वयका गुण सिक्नेछन्।
४. विद्यार्थी–समुदाय सम्बन्ध सुदृढीकरण
विश्वविद्यालय र स्थानीय समुदायबीचको सम्बन्ध अझ मजबुत बनाउने उद्देश्यले पनि यो अभियान महत्त्वपूर्ण छ। विद्यार्थीहरूको प्रत्यक्ष सेवा–भाव देखेर समुदायमा विश्वविद्यालयप्रति सकारात्मक धारणा विकास हुन्छ।
कार्यक्रमको संरचना र सञ्चालन विधि
- ट्राफिक नियम तथा सूचनात्मक तालिम
ट्राफिक प्रहरी कार्यालयसँग सहकार्यमा विद्यार्थीहरूलाई सडक सुरक्षा नियम, संकेतचिह्न, प्राथमिक उपचार, भीड व्यवस्थापन, आपतकालीन प्रतिक्रिया आदि विषयमा आधारभूत तालिम दिइएको छ। - सुरक्षा सामग्री प्रदान
विद्यार्थी स्वयंसेवकहरूलाई रिफ्लेक्टर जैकेट, हातको संकेत–बत्ती, सीटी तथा आवश्यक सुरक्षा सामग्री उपलब्ध गराइएको छ। - समूहगत परिचालन
विद्यार्थीहरूलाई विभिन्न टोलीमा विभाजित गरी वीरगञ्जका मुख्य चोक तथा व्यस्त क्षेत्र—घण्टाघर, बसपार्क, आदर्शनगर, मेनरोडलगायत स्थानमा खटाइएको छ। - ट्राफिक प्रहरीसँग समन्वय
सम्पूर्ण परिचालन गतिविधि ट्राफिक प्रहरीको निर्देशनमा सञ्चालित हुन्छ।
कार्यक्रमका सकारात्मक प्रभावहरू
- सडक दुर्घटना न्यूनिकरण
- विद्यार्थीको आत्मविश्वास तथा नेतृत्व विकास
- समुदायबाट सकारात्मक प्रतिक्रिया
- सभ्य यातायात संस्कृतिका लागि आधार निर्माण
सम्भावित चुनौतीहरू
- अत्यधिक भीडभाड र सवारी व्यस्तता
- मौसम, धुलो र आवाज प्रदूषण
- केही चालक र पदयात्रीबाट निर्देशन अवहेला
भविष्यका योजनाहरू
- मदिरा सेवन गरी सवारी चलाउन विरुद्ध जागरण
- विद्यालयस्तरमा यातायात शिक्षा
- स्थानीय तहसँग सहकार्यमा सुरक्षा परिषद्
- महिला सहभागिता विस्तार
- डिजिटल क्याम्पेन
यो कार्यक्रम केवल विद्यार्थीलाई सडकमा उभ्याउने परियोजना मात्र होइन, सामाजिक रूपान्तरण, नेतृत्व विकास र जिम्मेवार नागरिक निर्माणको अभ्यास हो। यदि दीर्घकालीन रूपमा निरन्तरता दिइयो भने यो अभियान मधेस प्रदेशमा सुरक्षित, सभ्य र सचेत यातायात संस्कृतिको आधार बन्नेछ।
— प्रिया मिश्र ‘मन्नु’
