काठमाडौं –
भारतले पाकिस्तानमाथि शनिबार साँझ घोषित युद्धविराम सम्झौता उल्लंघन गरेको गम्भीर आरोप लगाएको छ। भारत र पाकिस्तानबीच अमेरिकी मध्यस्थतामा भएको युद्धविराम सम्झौता लागू भएको केही घण्टामै पाकिस्तानले उक्त सम्झौता तोडेको भारतको दाबी छ।
शनिबार राति नयाँ दिल्लीमा आयोजित एक विशेष पत्रकार सम्मेलनमा भारतीय विदेश सचिव विक्रम मिस्रीले यो विषयमा जानकारी दिँदै भने, “केही दिनदेखि चलिरहेको सैन्य कारबाही रोक्न भारत र पाकिस्तानका सैन्य सञ्चालन महानिर्देशक (डीजीएमओ) बीच आज साँझ सम्झौता भएको थियो। तर, केही घण्टादेखि पाकिस्तानी पक्षले यो सम्झौताको बारम्बार र गम्भीर उल्लंघन गरिरहेको छ।”
मिस्रीले पाकिस्तानको यो कदमलाई “अत्यन्तै निन्दनीय” भन्दै भारतीय सेनाले सीमा क्षेत्रमा देखिएको उल्लंघनको प्रतिकारात्मक कारबाही गरिरहेको बताए। उनले थपे, “भारतीय सेनाले यो स्थितिमा कडा निगरानी राखिरहेको छ र कुनै पनि थप उल्लंघनको सामना गर्न कडा र ठोस कदम चाल्न निर्देशन दिइसकिएको छ।”
लगभग दुई मिनेट लामो पत्रकार सम्मेलनमा मिस्रीले पाकिस्तानलाई यो उल्लंघन रोक्न तत्काल कदम चाल्न आग्रह गर्दै भने, “हामी विश्वास गर्छौं कि पाकिस्तानले यो अवस्थालाई गम्भीरतापूर्वक लिनेछ र उचित कदम चालेर यस्ता उल्लंघनलाई रोक्नेछ।”
घटनाको पृष्ठभूमि
शनिबार दिउँसो ३:३५ बजे पाकिस्तानको डीजीएमओले भारतीय डीजीएमओलाई टेलिफोन गरी साँझ ५ बजेदेखि स्थल, हवाई, र समुद्री क्षेत्रमा सबै सैन्य कारबाही र गोलीबारी रोक्ने सहमति भएको थियो। यो सहमति अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पको मध्यस्थतामा भएको थियो, जसलाई उनले आफ्नो ट्रुथ सोसियल प्लेटफर्ममार्फत घोषणा गरेका थिए।
तर, युद्धविराम लागू भएको केही घण्टामै भारत प्रशासित कश्मीरको श्रीनगर र जम्मूमा विस्फोटका आवाज सुनिएको थियो। जम्मू-कश्मीरका मुख्यमन्त्री उमर अब्दुल्लाहले सामाजिक सञ्जालमा लेखे, “यो कस्तो युद्धविराम हो? श्रीनगरमा विस्फोटका आवाज सुनिए!” उनले श्रीनगरको हवाई रक्षा इकाइहरू सक्रिय भएको उल्लेख गरे।
पाकिस्तानको प्रतिक्रिया
पाकिस्तानको विदेश मन्त्रालयले भारतको आरोपको जवाफमा भनेको छ, “पाकिस्तान युद्धविरामको पूर्ण कार्यान्वयनप्रति प्रतिबद्ध छ। भारतले केही क्षेत्रमा उल्लंघन गरेको भए पनि हाम्रा सेनाहरू जिम्मेवारीपूर्वक र संयमित रूपमा स्थिति सम्हालिरहेका छन्।” पाकिस्तानी सूचना मन्त्री अत्ताउल्लाह तरारले भने, “हाम्रो तर्फबाट युद्धविराम उल्लंघनको प्रश्नै उठ्दैन।”
तनावको कारण
यो तनावको सुरुवात अप्रिल २२ मा भारत प्रशासित जम्मू-कश्मीरको पहलगाममा भएको आतंकवादी हमलाबाट भएको थियो, जसमा एक नेपालीसहित २६ पर्यटकको ज्यान गएको थियो। भारतले यो हमलाको जिम्मेवारी पाकिस्तान समर्थित आतंकवादी समूहलाई दिएको छ, जसलाई पाकिस्तानले अस्वीकार गरेको छ। जवाफमा भारतले ‘अपरेसन सिन्दूर’ सञ्चालन गरी पाकिस्तान र पाकिस्तान प्रशासित कश्मीरका आतंकवादी ठिकानाहरूमा ड्रोन र मिसाइल हमला गरेको थियो।
पाकिस्तानले पनि भारतको कारबाहीलाई “अनुचित आक्रमण” भन्दै जवाफी हमला गरेको थियो, जसले दुवै देशबीच मिसाइल, ड्रोन, र भारी तोपखानाको प्रयोग भएको सन् १९९९ को कारगिल युद्धपछिको सबैभन्दा गम्भीर द्वन्द्वको स्थिति सिर्जना गरेको थियो।
आगामी कदम
भारत र पाकिस्तानका डीजीएमओबीच मे १२ मा मध्याह्न १२ बजे पुनः वार्ता हुने तय भएको छ। यो वार्ताले युद्धविरामको कार्यान्वयन र सीमा क्षेत्रमा शान्ति कायम गर्ने विषयमा छलफल गर्ने अपेक्षा गरिएको छ। यद्यपि, विश्लेषकहरूले कश्मीर मुद्दा र सीमापार आतंकवादजस्ता दीर्घकालीन समस्याहरूको समाधान नभएसम्म यस्ता तनावहरू बारम्बार दोहोरिन सक्ने चेतावनी दिएका छन्।
अन्तर्राष्ट्रिय समुदायले युद्धविरामको स्वागत गरे पनि दुवै पक्षलाई संयम र संवादमा जोड दिन आह्वान गरेको छ। संयुक्त राष्ट्रसङ्घका महासचिव एन्टोनियो गुटेरेसले दुवै देशलाई तनाव कम गर्न र शान्तिपूर्ण वार्तालाई प्राथमिकता दिन आग्रह गरेका छन्।
